Afrodit, güzelliği ve sevgiyi temsil eden Olimpiya tanrıçasıdır.
Homer’e göre;
O tanrılar ve ölümlüler arasında sevgi ve şehvet uyandırdı. Ve karada veya denizde yaşayan tüm canlılar için..
Homeros
Homeros onu Zeus ve Titan’ın kızı ya da okyanus kıyısı Dione olarak tanımlasa da aşk tanrıçası kültünün doğudan yani Finike, Kıbrıs ve Cythera üzerinden Yunanistan’a geldiği kesindir.
Afrodit’in Doğumu
Eski Yunan edebiyatında, aşk tanrıçasının nasıl doğduğunun oldukça çeşitli versiyonları bulunmaktadır.
Theogony’de Hesiod’un anlattığı yaratılış efsanesine göre tanrıça, oğlu Cronus tarafından denize atıldıktan sonra Uranüs’ün kopmuş erkekliğinin çevresinde denizde oluşan köpükten doğmuştur.
Bu nedenle Aphrodite Urania veya Aphrogeneia olarak bilinir.
Farklı bir versiyona göre ise, tanrıça Cythera’ya götürüldüğü bir deniz kabuğundan çıktı.
Olimpiyat Tanrıları ile İlişkiler
Afrodit’in hem tanrılar ile hem de ölümlüler ile bir çok aşk ilişkisi olmuştur. Bunun sebepleri ya o kişileri cezalandırmak amaçlı ya da kendi cinsel arzularını gerçekleştirmek için olmuştur. Dolayısıyla bir çok efsane ortaya çıkmıştır.
Yüce tanrı Zeus bile Afrodit’in cazibesine ve güzelliğine kurban gitmekten kendini alamadı. Bununla birlikte, yeterince ihtiyatlıydı, bu yüzden aşk tanrıçası onu ne zaman bir erotik maceraya sürüklese, onu yasal gelini Hera’dan saklamaya özen gösterdi.
Yasal ilişkileri söz konusu olduğunda, Afrodit’in bazen topal ateş tanrısı Hephaestus ile ve bazen de Eros, Harmonia, Deimus (Korku) ve Phobus (Panik) olduğu savaş tanrısı Ares ile evli olduğu anlatılır. Homeros’a göre Afrodit, Hephaestus ile yasal olarak evliydi, ancak Ares ile ona sadakatsizdi.
Aphrodite ve Ares’in kızı Harmonia’nın doğumunun arkasındaki sembolizmi not etmek ilginçtir: Onların birliği, uyumun sert ve hassas ya da vahşi ve uysal özelliklerin bir karışımı olduğu fikrini sembolize eder.
Başka bir deyişle, aşk ve nefretin yanı sıra felaket ve yaratılışın bir arada var olan yaşamın gerekli unsurları olduğunu ifade eder.
Ölümlülerle İlişkiler
Yukarıda bahsedildiği gibi, Afrodit şehvetli arzularını yalnızca tanrılar için değil ölümlüler için de kullandı. Nitekim Zeus, tanrıları ölümlülere aşık etme eylemlerinin cezası olarak ona ölümlüler için şehvet aşıladı.
Tanrıçanın insanlarla aşk maceralarını anlatan en dikkat çekici efsaneler iki tanedir: Birincisi yakışıklı Anchises’e olan sevgisini anlatan diğeri ise genç Adonis ile olan efsanedir.
-> Anchises sürülerini Girit’teki İda Dağı’nda seyrederken tanrıça onu bir anlığına görünce aşık oldu. Onunla tanışmak için acele ettiğinde, tanrı Hermes’in emriyle genç Achises ile evlenmeye gelen Frig kralı Otreus’un kızının kimliğini varsayarak, yanlışlıkla kendisi ölümlü gibi davrandı.
Anchises, şehvetli arzularına boyun eğdikten sonra, dehşetine, bir ölümlüden çok bir tanrıçayla yattığını fark etti. Afrodit, kendisine bir zarar gelmeyeceğine dair güvence verdi ve ona dağda yaşayan nimfler tarafından yetiştirilecek olan Aeneas adında bir oğul doğuracağını bildirdi.
Ancak, genç ölümlüden oğlunun gerçek kimliğini asla açıklamaması için yalvardı, çünkü eğer yaparsa, misilleme olarak ona (oğluna) yıldırım çarpacak olan Zeus’u kızdıracaktı.
-> Antik Yunan mitlerine göre Adonis, aşk tanrıçasının Myrrha veya Asur kralı Theias’ın kızı Smyrna ile yaşadığı bir tartışmadan doğmuştur.
Efsaneye göre, iki kadın arasındaki, yani Afrodit ile ölümlü prenses arasındaki düşmanlık, ikincisinin ilkine tapmayı reddetmesiyle başladı. Kızın ona karşı saygısızlığına misilleme olarak, tanrıça ona (prenses Smyrna) babasına doyumsuz bir şehvet ilham verdi. Sonunda ilişkilerini tüketmesi için kandırıldığında, kral Theias kızına o kadar öfkelendi ki, onu kurtarmaları için tanrılara yalvardı.
Duaları duyuldu ve bir mür ağacına dönüştü. Aylar sonra, ağacın gövdesi yarıya kadar ikiye bölündü ve Adonis adında yakışıklı bir genç adam ortaya çıktı.
Afrodit, genç adama hızla aşık oldu ve onu Persephone’ye emanet ettiği bir sandığa kapatarak onu tanrılardan ve ölümlülerden saklamasını istedi.
Ancak Persephone, yakışıklı gence aşık oldu ve onu tanrıçaya iade etmeyi reddetti. Anlaşmaya varamayan iki kadın, anlaşmazlığını çözmek için Zeus’tan tavsiye aldı. Olympus’un kudretli hükümdarı, bir çözüm olarak yılı üç döneme ayırdı: İlk dönemde, Adonis zamanını istediği gibi geçirir, ikinci dönem zamanını Persephone’ye ve üçüncü dönem Afrodit ile kalırdı. Sonunda Adonis, boş zamanlarını (yılın ilk dönemi) aşk tanrıçasıyla geçirmeyi seçti.
Maalesef Adonis’in trajik bir sonu oldu: Ormandaki av gezilerinden birinde muazzam bir yaban domuzu ile karşı karşıya geldi. Sonuç olarak, ölümcül bir şekilde yaralandı. Sahneyi uzaktan seyreden Aphrodite, yardımcısına koştu.
Efsaneye göre, aceleyle sandaletlerini giymeyi unuttu ve ayağına bir gül dikeni battı. Yaradan gelen kan beyaz güllerin üzerine damlayarak onları parlak kırmızıya çevirdi.
Aşığının trajik inancından mahvolmuş olan tanrıça, onu eski Yunanlılara göre bu eylem nedeniyle afrodizyak nitelikler kazanan bir marul bitkisi yatağına yatırdı. Yabani anemon çiçeği, tanrıçanın kayıp sevgilisi için döktüğü gözyaşlarından büyüdüğü de söylenir.
Adonis’i öldüren vahşi canavarın gerçek kimliğiyle ilgili iki versiyon var: Ya tanrıçanın genç adama olan sevgisini kıskanan savaş tanrısı Ares’ti ya da Erymanthous’un oğlunun intikamını almaya çalışan tanrı Apollon’du. Aprhodite, Adonis ile erotik karşılaşmasının ardından onun yıkandığını gördüğü için kör oldu.
Antik Yunanistan’da Adonis’in gerçek ibadetin nesnesi olduğunu söylemek dikkate değerdir. Kültünün odak noktası, çoğunlukla kadınların yer aldığı Adoneia olarak bilinen gizemlerdi. Eski kaynaklara göre Suriye ve Mısır’da da benzer uygulamalar yapılmıştır.
Tanrıça’nın Kültü ve Sembolleri
Birkaç antik kaynak, Afrodit’in ibadetinin doğu kökenini doğrulamaktadır. Pausanias, Ourania’ya ilk ibadet edenlerin Asurlular olduğunu yazıyor. Kültü daha sonra Kıbrıs’ta Baf’a ve ardından Cythera’ya yayıldı. Tanrıçanın birçok lakap tarafından bilindiğine dair kanıtlar var: Asurlular ona Mylitta, Araplar Alitat, İskitler Argimpaşa ve Persler ona Mitra adını verdiler.
Kıbrıs geleneğine göre, tanrıçanın takipçileri bağlılıklarını yabancılarla yatarak kanıtlayacaklardı; Acrocorinth’teki mabedinde binden fazla hetaire ya da fahişenin varlığını kaydeden tarihçi Strabo’nun doğruladığı bir gerçek.
Afrodit’in Kıbrıs ve Cythera ile olan bağlantıları, Kıbrıs, Cythereia ve Papheia gibi ek lakaplarıyla açıkça kanıtlanmıştır. Ayrıca, en önemli tapınakları Baf, Idalios ve Amathounta’da (Kıbrıs’ın tüm antik şehirleri) bulundu.
Akdeniz’de Cnidus, Halikarnas, Efes ve Abidus’ta tanrıçaya adanmış önemli kutsal alanlar bulunmuştur.
Afrodit kültü özellikle Cos ve Rodos adalarında yaygındı, Delos’ta ise tanrıçaya ait bir xoano veya tahta idolün kahraman Theseus tarafından adaya getirildiğine inanılıyordu.
Deniz köpüğünden doğma efsanesi, doğal olarak tanrıçayı denizle ilişkilendirdi. Bu nedenle, ona adanmış birçok tapınak ya kıyılarda ya da limanlarda veya pelerinlerde bulunur. Örnekler Aegeio, Patra, Cnidos, Attica vs.’deki tapınaklardır.
Tanrıçanın en önemli sembolü göğüs zırhı ve kemerdir. Homeros’a göre Afrodit, bu kemeri Hera’ya Zeus’u büyülemesi için vermiştir. Eski tasvirlerde, aynı zamanda sembollerinden biri olarak kabul edilen bir çelenk taktığı da gösterilmiştir.
Ünlü güzellik yarışmasında Paris’in karşısına çıktığı sırada giydiği parfümlü giysiler ve ışıltılı mücevherleri gibi güzellik nesneleri de görkemli tanrıçanın tipik aksesuarlarıdır.
Tanrıça için kutsal olan bitkiler gül, mersin, anemon, nar, polly ve elmadır. Güvercin, kuğu, kaz, kaplumbağa ve tavşan, hayvan krallığının tanrıça için kutsal sayılan temsilcilerinden bazılarıydı. Ayrıca yunus, denizden gelen kökenini simgeliyordu.
İlgili Akademik Makaleler:
