Belediyelerde Coğrafi Bilgi Sistemi – CBS ile Belediye Pazarlamak

1 Ekim 2020 2211 kez okundu Okuma süresi: 10dk, 25sn

Çalışmanın amacı, dünyada yeni bir kavram olan Belediye CBS kavramını incelemektir. Bu bağlamda Türkiye’de ve dünyada belediyelerin yaptığı çalışmaları incelemiş ve karşılaştırmalar yapılır. MGIS; kaynakları ve altyapıyı envanterlemek için kullanılabilir, plan ulaşım rotası, kamu hizmeti sunumunu iyileştirme, arazi gelişimini yönetme ve yönetimi ve ekonomik aktiviteyi artırarak gelir elde etme için kullanılır. Çalışma sonucunda; Kentler için çeşitli CBS uygulamaları geliştirilmiş olsa da, BM tarafından önerilen standartlarda MGIS uygulaması yoktur. Bilgi sistemleri belediyelerin hizmet verdiği çoğunlukla mekansal bilgi ve analizin görselleştirilmesi üzerinedir. Teknikler daha çok ulaşımda kullanılmaktadır. Çalışma şehirlerin geleneksel yöntemlerle yönetilemeyeceğini gösterdi, CBS uygulamaları artık görselleştirme, analiz etme, karar verme sürecini yönetmek ve katkıda bulunmak için önemli bir kavramdır.

İçindekiler

Giriş

Son birkaç on yılda, dünya nüfusunun şehirlerde gitgide artmaktadır. Bu eğilim yeni değil. Nitekim, kalıcılığı, dikkate değer bir artışla işaretlenmiştir. 1990’da Dünya nüfusunun %43’ü (2,3 milyar) kentsel alanlarda yaşıyordu, 2015 yılına kadar bu oran% 54’e (4 milyar) vardı. Ve artmaya devam ediyor: Birleşmiş Milletler’in toplu tahminleri, 2050’ye kadar kentsel nüfusun % 66’ya ulaşması bekleniyor (UNDESA, 2014). Kentleşme ekonomik büyümeyi destekler ve genellikle daha fazla üretkenlik ve daha iyi herkes için yaşam kalitesi sunar. Ancak, kentleşme aynı zamanda sık sık beraberinde kentsel yayılmayı da beraberinde getirir. Çevresel bozulma, kötü yaşam koşulları ve ciddi erişilebilirlik sorunlarına yol açmaktadır.

Neredeyse dünyanın hiçbir bölgesi kentleşmede bir düşüş bildiremese de, kentsel nüfustaki artış eşit bir şekilde yayılmamıştır. Günümüzde en yüksek büyüme oranları Asya ve Afrika’da, özellikle az gelişmiş bölgelerde ve orta ve düşük gelirli ülkelerde görülmektedir. Bu, büyüyen bu nüfus için yeterli altyapı ve kamu hizmetlerinin oluşturulması ve sürdürülmesi için büyük bir zorluk teşkil etmektedir. Kentsel nüfustaki artışla birlikte, şehirlerin işgal ettiği arazi alanı daha da yüksek bir oranda artmaktadır. 2000–2030 dönemi için tahminler, gelişmekte olan ülkelerdeki kentsel nüfusun iki katına çıkacağını, şehirlerinin kapladığı alanın ise üç katına çıkacağını göstermektedir.

Kentsel planlama ve yönetim, kentsel bir ortamda arazi kullanımının tasarımı, geliştirilmesi ve bakımı ile ilgili teknik, sosyal ve politik süreçtir; hava ve su kalitesine ve kentsel alanlara giren ve çıkan altyapıyı da kapsar (örn. Ulaşım, iletişim ve dağıtım ağları). Kentsel planlama, stratejik düşünme, araştırma ve analiz, halkla istişare, kentsel tasarım ve politika uygulaması gibi faaliyetleri kapsarken, kentsel yönetim çoğunlukla bir kentsel sistemin performansı ve bakımı ile ilgili taktik ve operasyonel konulardan oluşur. Kentleşmenin gerçekliği, aralarında düşük yoğunluklu banliyöleşme de dahil olmak üzere bazı zorluklar yaratır. Büyük ölçüde kamu çıkarından çok özel çıkarlar tarafından yönlendirilir ve kısmen araba sahipliğine bağımlılıkla kolaylaştırılır. Kentleşme aynı zamanda enerji yoğundur ve iklim değişikliğine tehlikeli bir şekilde katkıda bulunur. Dahası, birden fazla eşitsizlik, dışlama ve yoksunluk biçimi yaratır. Genellikle, bu tür kentsel zorluklar, kötü planlanan ve yönetilen kentleşme nedeniyle daha da kötüleşir. Bu nedenle, yeterli kentsel planlama ve yönetimin temel amacı, kalkınmadaki bozuklukların ve süreksizliklerin üstesinden gelmek ve ortadan kaldırmaktır. Bu, Birleşmiş Milletler’in yeni Kentsel Gündemi ile, özellikle şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmayı amaçlayan 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi Hedef 11 ile sorunsuz bir şekilde uyumludur.

Türkiye vs CBS

Türkiye, gelişmekte olan ülkeler arasında 21. yüzyılın getirdiği teknolojik, sosyal ve ekonomik değişikliklere uyum sağlamaya çalışıyor. Türkiye de nüfusunu bu değişikliklere adapte ediyor. 2019 yılı itibariyle Türkiye’nin nüfusu 83 milyon 154 bin 997 kişi oldu. Bu nüfus artışı, şehirlerin gelişim süreçleri için iyi planlanması ve mevcut koşullarında iyileştirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Bilgi, özellikle mekansal bilgi, kentsel planlama ve yönetim uygulamasında temel bir rol oynar. Planlamacılar tarafından kullanılan bilgilerin çoğu, topografik haritaların kullanılması veya bir koordinat referansı, bir sokak adresi veya bir idari bölge aracılığıyla bir coğrafi konumla bağlantılı olması açısından coğrafi niteliktedir. (Maarseveen vd., 2019). CBS teknolojisi, mekansal verileri (yerdeki belirli bir noktaya veya alana bağlı veriler) yönetmek ve analiz etmek için güçlü bir araç seti olarak ortaya çıkmıştır. Çeşitli mekansal veri türleri, birçok geliştirme çabasının merkezinde yer alır ve CBS, yerel yönetimlerin kendi yetki alanlarında karşılaştıkları bir dizi soruna bir çözüm olarak görülmektedir. Basit bir ifadeyle, CBS, coğrafi olarak referans verilen her türlü bilgiyi yakalamak, yönetmek, analiz etmek ve görüntülemek amacıyla donanım, yazılım ve mekansal verileri birleştiren entegre bir sistem olarak tanımlanabilir. Coğrafi bilgi sistemleri, yalnızca olayları (ör. Çevre felaketleri), faaliyetleri (ör. İnşaat) ve şeyleri (ör. Tesisler, kurumlar veya doğal kaynaklar) değil, aynı zamanda nerede meydana geldiklerini veya var olduklarını da takip eden özel bir bilgi sistemleri sınıfıdır. (UN-HABITAT, 2016).

Belediye CBS (MGIS) ise yeni bilgi teknolojileri kullanılarak şehir altyapısının yönetiminde etkinliği artırmak için tasarlanmış bir dizi metodolojik, organizasyonel, yazılım, teknik ve bilgi araçlarıdır. Devlette, ulusal düzeyden mahalle düzeyine kadar her düzeyde karar verme için coğrafi bilgi sistemleri kullanılmaktadır. Yerel yönetim yetkilileri, kaynakları daha verimli kullanarak ürünlerinin, süreçlerinin ve hizmetlerinin kalitesini iyileştirme ihtiyacının farkındadır. CBS, kaynakların ve altyapının envanterini çıkarmak, ulaşım rotasını planlamak, kamu hizmeti sunumunu iyileştirmek, arazi geliştirme ve idareyi yönetmek ve ekonomik faaliyeti artırarak gelir elde etmek için kullanılabilir. Yerel yönetimler de GIS teknolojisini benzersiz şekillerde kullanır. Hükümetler, vatandaşların uzun vadeli sağlık, güvenlik ve refahından sorumludur. Bu nedenle, kamusal değerleri karar alma sürecine dahil etmek, hizmetleri adil ve eşit bir şekilde sunmak ve seçilmiş yetkililerle çalışarak vatandaşların görüşlerini temsil etmek gibi daha geniş konuların dikkate alınması gerekir. Dolayısıyla, tipik CBS uygulamaları arasında halk sağlığı riskinin izlenmesi, toplu konut stokunun yönetilmesi, sosyal yardım fonlarının tahsis edilmesi ve suçun izlenmesi yer alır. Coğrafi-demografik analizlere benzer şekilde, coğrafi bilgi sistemleri de kolluk kuvvetleri, sağlık hizmetleri planlaması ve eğitim sistemlerinin yönetiminde operasyonel, taktik ve stratejik karar verme için kullanılır (UN-HABITAT, 2016).

Sorun nedir?

Türkiye, genç ve dinamik nüfusunda hızlı bir büyüme ve gelişme göstermektedir. Bu hızlı gelişme kentlere göçü ve kentlerde nüfus artışını tetiklemektedir. Hızlı nüfus artışı, kalkınma planlarını ve buna göre sosyal altyapı alanlarını planlamayı çok önemli hale getiriyor. Yeni yerleşimlerin oluşturulması ve mevcut yerleşimlerin iyileştirilmesinin artık geleneksel yönetimlerle yapılamayacağı görülmektedir. Kentlerin geleneksel yöntemlerle yönetilmesi nedeniyle ulaşım, altyapı, sosyal ve kültürel alanlar gibi birçok alanda sorunlarla karşılaşılmaktadır.

Çalışmada Ne Yapıldı?

Rapor kapsamında dünyada ve Türkiye’de belediye CBS alanında yapılan çalışmalar incelendi. Rapor, CBS’nin sağladığı mekansal analizleri kullanarak kentlerin yaşanabilirlik düzeylerini artırmaya yönelik bir öngörü oluşturmayı hedefliyor.

Çalışma Nasıl Yapıldı?

Belediye dünyasında ve Türkiye’de CBS saha çalışmaları incelendi. Ayrıca dünyadaki ve Türkiye’deki belediyelerin şehir haritaları incelenmiştir.

Türkiye’deki Mevcut Durum

Türkiye, şehir bilgi sistemlerinde birçok belediye kurmuştur. Yapılan incelemelerde, bu sistemlerin kullanıcılara şehir rehberi hizmeti olarak verildiği veya şehir haritası olarak sunulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bazı belediyelerin bu sistemler üzerinden imar planları, altyapı ile ilgili çalışma verilerini paylaştıkları ve cadde görünümüne ilişkin verileri kullanıma soktukları görülmüştür.

MGIS kapsamındaki çalışmaların Türkiye’de yapılan araştırmalar sonucunda değerlendirilebileceği görüldü. Bu çalışmalar; Belediye katı atık düzenli depolama sahası seçimi, İstanbul metrobüs hattının ulaşım erişilebilirliğinin mekansal-zamansal değerlendirmesi, Organik atık yönetimi ve E-Manucipality Uygulamasında merkezi biyogaz tesislerinin konumlandırılması, boyutlandırılması ve ekonomik değerlendirmesi için mekansal bir modelleme yaklaşımıdır.

Sonuç ve Öneriler

Türkiye’de ve dünyada MGIS kavramına ilişkin yeni bir algı başlıyor gibi görünüyor. Birçok ülkede belediyeler tarafından sağlanan online harita sistemlerinin sadece bilgilendirme amaçlı kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu sistemler, kullanıcılara yalnızca görselleştirme sağlayarak bilgi sağlar ve herhangi bir veri analizine izin vermez.

Bilişim sistemlerinin dünyadaki tüm belediyeler tarafından, özellikle kamusal alanların ve parkların görselleştirilmesi ve ulaşım alanında yaşanan sorunların azaltılması amacıyla yaygın olarak kullanıldığı gözlemlenmiştir.

Özellikle ABD’de şehir haritası kavramı geliştirilmiş ve Avrupa’da önemli ilerlemeler kaydedildiği tespit edilmiştir. 3D modelleme teknolojisinin Prag’daki MGIS konseptine dahil edilmesi bu alanda önemli bir gelişme olarak görüldü.

Türkiye’de MGIS prevalansı kavramı yoktur. Ancak özellikle şehir haritası uygulamalarında önemli adımlar atıldığı belirtiliyor.

İstanbul’daki şehrin gelişimini anlatan tarihsel gelişim haritalarının çevrimiçi hizmeti, mobil uygulamaların varlığı ve ulaşım verilerinin anlık gösterimi MGIS uygulamalarına örnektir.

Konya’da imar planlarının alt ve üst ölçek olarak sunulması ve şehrin taşınmaz oranlarının yoğunluk haritasının bulunması, Konya Büyükşehir Belediyesi’nin MGIS uygulamalarını hayata geçirdiğini göstermektedir.

Dünya nüfusunun büyük bir kısmının şehirlerde yaşıyor olması, bu alanların niteliksel ve niceliksel verilerle yönetilmesi ihtiyacını ortaya koymaktadır. Coğrafi bilgi sistemlerinin olanakları, şehirleri gözlemlemek ve yönetmek için iyi bir araçtır.

Şehir bilgi sistemlerinin ve şehir haritalarının dünyada yaygın olarak kullanılması, özellikle şehirlerin yönetiminde önemli bir adımdır. Ancak, 2016 yılında BM tarafından yayınlanan raporda önerilen şehir yönetimi için MGIS’i kullanmak için önemli bir adım atılmadı.

ABD ve Avrupa’nın bazı şehirlerinde MGIS uygulamaları açısından önemli adımlar atılsa da bu uygulamaların yaygınlaştırılmasında sorunlar yaşanmaktadır. Merkezî yönetimler ve yerel yönetimler tarafından tahsis edilecek mali kaynaklar, belediyelerin MGIS uygulamalarını uygulamasında etkili olacaktır.

Türkiye’deki bazı büyük şehirler dışında kentsel bilgi sistemleri uygulamalarının olmaması şehir yönetiminde sorun teşkil etmektedir.

MGIS uygulamalarının kullanımının artırılması için idareler tarafından yeterli mali kaynak, eğitimli insan gücü ve sistem altyapısının oluşturulması gerekmektedir.

İlgili akademik makaleler