Douglas McGregor, yöneticilerin işçilere yönelik tuttuğu iki farklı varsayım kümesine dayanan çalışan motivasyonu hakkında iki teori önermiştir. Bunlar X ve Y teorisi adını almaktadır. McGregor’un çalışan motivasyonu teorilerinin varsayımları ve geçerliliğini öğrenin.
İşyerinde Motivasyon
İşe gittiğinizde harika bir iş çıkarmanız için sizi motive eden nedir? Çalıştığınız kuruluşun hedeflerini önemsiyor musunuz, yoksa eve getirmek için düzenli bir maaş almaya daha mı odaklanıyorsunuz? Douglas McGregor bu soruları inceledi ve 1960 yılında ‘Girişimin İnsan Tarafı’ adlı kitabında iki farklı çalışan motivasyonu görüşü önerdi. Bu görüşler Teori X ve Teori Y olarak bilinir.
Teorinin Tanımı ve Varsayımları X
Teori X, çalışanların motivasyonu ve davranışının kötümser bir görüşüne dayanmaktadır. Teori X, çalışanların işten hoşlanmadığını, hırslı olmadıklarını, sorumluluktan kaçınmak, değişimleri sevmediklerini ve öz merkezli olduklarını varsayar.
Bu varsayımlara sahip yöneticiler, çalışanların yalnızca para, terfi ve iş güvenliği ile motive edilebileceğine inanmaktadır. Bu tür yöneticilerin çalışanları ile daha fazla komuta ve kontrol yaklaşımı kullanması muhtemeldir. Çalışanlar gelir ve güvenlik için temel ihtiyaçlarının karşılanacağını düşünürlerse işbirliği yapacaklar.
Y Teorisinin Tanımı ve Varsayımları
Y teorisi, çalışanların motivasyonu ve davranışı konusunda iyimser bir görüşe dayanmaktadır. Teori Y, çalışanların anlamlı, sorumluluk üstlenmeye istekli oldukları ve örgütsel hedefler veya inandıkları nedenler için çalışmaya istekli olduklarını varsayar. Teori Y ayrıca çalışanların yaratıcılık ve öz yönlendirme yeteneğine sahip olduğunu varsayar.
Bu varsayımları elinde bulunduran yöneticiler, çalışanların sadece maddi ihtiyaçlar değil, aynı zamanda benlik saygısı ve yerine getirme duygusu gibi daha üst düzey ihtiyaçlar tarafından da motive edildiğine inanmaktadır. Bunlar yaşam boyunca sürekli ihtiyaçlar olduğundan, yöneticiler çalışanları motive etmek için bu ihtiyaçları karşılamalıdır. Çalışanlara daha fazla yetki vermek, işlerinin kapsamını genişletmek ve karar almada söz sahibi olmalarını sağlamak, çalışanları kuruluş için çok çalışmaya motive edebilir.
X Teorisinin ve Y Teorisinin Geçerliliği
McGregor, Teori X’in Teori Y’den daha az geçerliliğe sahip olduğunu hissetti. Fiziksel veya maddi ihtiyaçları karşılanan bir çalışanın, Teori X yönetim stilleri ile yerine getirilmeyecek daha yüksek düzeydeki ihtiyaçları olacaktır. Teori X varsayımlarına sahip olan yöneticiler, çalışanlarını örgütsel hedeflere ulaşmak için motive etmek için yeterli teşvik sunmayacaktır. Ayrıca, yönetim çalışanları motive etmeye çalışırken çok zorlayıcı veya cezalandırıcı hale gelirse, sonuç kırgın bir işgücü ve azalan işçi üretimi olabilir.
Y teorisi, günümüz iş dünyasında birçok yöneticinin yaptığı varsayımlara daha yakından uyar. Çalışanlara bir kuruluşta daha büyük bir rol vermek, bireysel ihtiyaçlarının kuruluşun ihtiyaçları ile uyumlu olma olasılığını artırır. Bu çalışanlar kuruluşun iyiliği için çalışmaya daha fazla motive olacaktır. Teori Y bu nedenle çalışan motivasyonuna Teori X’e göre daha başarılı ve daha olumlu bir yaklaşım sunmaktadır.
Makale Özeti
Douglas McGregor’un çalışması, insan davranışı, motivasyonu ve üretkenliği arasında bir bağlantı gösteren diğer davranış bilimcilerinin çalışmaları üzerine kuruludur. McGregor’un Teorisi X ve Teorisi Y, iki farklı çalışan motivasyonu modeli sunar. X Teorisi, çalışanların motivasyonu ve davranışının kötümser bir görüşüne dayanırken, Y Teorisi çalışanların motivasyonu ve davranışı konusunda iyimser bir görüşe dayanmaktadır. Teori X yöneticileri, çalışanların benmerkezci olduklarını, işten hoşlanmadıklarını, iddiasız olduklarını, sorumluluktan kaçındıklarını ve değişimi sevmediklerini düşünüyor. Buna karşın, Y Teorisi yöneticileri çalışanların kendi kendilerini yönettiklerini, sorumluluk ve anlamlı çalışmaların tadını çıkardıklarını ve örgütsel hedefler veya inandıkları nedenler için çalışmaya istekli olduklarını varsaymaktadır. McGregor’a göre, Teori Y çalışan motivasyonuna daha başarılı ve daha olumlu bir yaklaşım sunmaktadır. Fiziksel veya maddi ihtiyaçları karşılanmış olan bir çalışanın, Teori X yönetim stilleri ile yerine getirilmeyecek daha yüksek düzeyli ihtiyaçları olacağından, Teori X’den daha fazladır.
