Bu makalede, yer alan her bir bilgi türünün örnekleri de dahil olmak üzere Kelley’nin Uyumsal İlişkilendirme Modeli’ni tartışıyoruz: fikir birliği, farklılık ve tutarlılık.
Ortak Varyasyon Modeli: Tanım
İnsanlar neden bu şekilde davranıyorlar? Çoğumuz muhtemelen bu soruyu günlük olarak soruyoruz. Patronum neden çalışanları azarladı? Babam neden sigara içiyor? Çocuğum neden arkadaşına bağırdı? Bu soruları nasıl cevapladığımız deneyimlerimize ve gözlemlerimize bağlıdır. Basit bir merakın ötesinde, çevremizde neler olduğunu anlamak ve açıklamak için derin bir arzumuz var. Bu, birinin davranışların ardındaki motivasyonunu anlamaya çalışmaktır.
Harold Kelley’nin Uyumsal İlişkilendirme Modeli, davranışı içsel veya dışsal faktörlere atfetmek için sosyal algıyı nasıl kullandığımızı açıklar. Ayrıca algı yoluyla hangi bilgileri topladığımızı ve birisinin davranışı hakkında nasıl bir yargı oluşturmak için kullanıldığını da açıklar. ‘Değişkenlik’ kelimesi, iki veya daha fazla değişkenin birbirine göre nasıl değiştiğini gözlemleme yeteneğinizi ifade eder. Bu ilişkilendirme teorisi, hangi değişkenlerin değiştiğini ve neyin aynı kaldığını belirlemek için kullandığınız birden fazla deneyime (farklı yerlerde ve zamanlarda) sahip olduğunuzu varsayar.
Örneğin, sizin ve arkadaşınızın birlikte bir restoranda kahvaltı yaptığınızı düşünün. Arkadaşınız üç porsiyon krep sipariş etti ve yenmeye hazır. Soru şu, arkadaşınız neden üç porsiyon krep yiyor?
Üç Bilgi Türü
Kelley, bu soruyu cevaplamak için üç tür bilgi (değişken) hakkındaki gözlemlerimizi ve birisinin neden bu şekilde davrandığına dair diğer soruları kullanmanızı öneriyor. Bu üç değişken fikir birliği, farklılık ve tutarlılıktır.
Konsensüs değişken soru, aynı durumda aynı şekilde birden fazla kişi davranıyor mu? Cevap evet ise, fikir birliği yüksektir. Cevap hayırsa, fikir birliği düşüktür. Restoranda seni ve arkadaşını düşün. Restorandaki diğer insanlar da üç porsiyon krep yiyor mu? Etrafınıza bakın ve krep olan herkesin tıpkı arkadaşınız gibi üç porsiyonu olduğunu görüyorsunuz. Yani, arkadaşınızın davranışı için fikir birliği yüksektir.
Sonraki soruya cevap veren ayırt edici değişken, bu özel durumdaki davranış ne kadar eşsiz? Başka bir deyişle, bu kişi her durumda aynı şekilde davranıyor mu? Örneğin, arkadaşınız nerede olursa olsun kahvaltı yaparken her zaman üç porsiyon krep yiyor mu? Bir arkadaşının evinde sadece bir porsiyon yediği krep yediğini gördün. Bu nedenle, arkadaşınızın davranışı için farklılık yüksektir, çünkü başka herhangi bir konumdaki normal davranıştan farklıdır.
Üçüncü değişken olan tutarlılık soruyu cevaplar, bu kesin durumda davranış zaman içinde ne sıklıkta ortaya çıkar? Örneğin, arkadaşınız bu restoranda kahvaltı yaparken her zaman üç porsiyon krep yiyor mu? Siz ikiniz geçen hafta orada yediniz, o zaman da üç porsiyon krep yedi. Bu nedenle, davranış için tutarlılık yüksektir.
İç ve Dış İlişkiler
Eş Çeşitlilik Modeline göre, atıfta bulunmanın temel adımı, üç tür bilgiye birlikte bakmak, neyin değiştiğini ve neyin aynı kaldığını görmek. Bir davranışın dış etkenlerle ilişkilendirildiği bir dış ilişkilendirmenin, üç değişkenin tümü de yüksek olması durumunda yapılması muhtemeldir. Örneğin, arkadaşınızın üç porsiyon krep yeme davranışının, başkalarının restorandaki davranışına benzediğini ve bu restoranda her seferinde sadece üç porsiyon yediğini belirledik. Fikir birliği, farklılık ve tutarlılık yüksektir, bu nedenle harici bir atıf yaparsınız. Kreplerin çok doyurmadığını veya hiç kimsenin üç krep porsiyonundan daha az sipariş vermesine izin verilmediğini düşünebilirsiniz.
Bu faktörlerden bazıları farklı olsaydı, bir davranışın iç veya kişisel faktörlerle ilişkilendirildiği bir iç ilişkilendirme yapabilirsiniz. Eğer fikir birliği düşükse (kimse bu kadar krep yemiyorsa) ve ayırt ediciliği düşükse (arkadaşınız nerede olursa olsun her zaman bu krepleri yiyorsa) ve tutarlılık hala yüksekse, bir açıklama için iç faktörlere işaret edersiniz. Arkadaşınızın her zaman çok yemek yiyen bir domuz olduğunu düşünebilirsiniz.
Atıfın iç veya dış olması gerekmediğine dikkat etmek önemlidir. Diğer fikir birlikleri, farklılıklar ve tutarlılık kombinasyonları ile, davranışı durumsal bir faktöre bağlayabiliriz. Başka bir deyişle, bunun bir defalık bir şans olduğunu ve kimsenin suçlanmayacağını varsayıyoruz.
Makale Özeti
Özet olarak, İlişkilendirme İlişkilendirme Modeli, davranışı iç veya dış faktörlere atfetmek için sosyal algıyı nasıl kullandığımızı açıklamaktadır. Kelley, bir atıf yapmak için bir davranışın fikir birliği, farklılığı ve tutarlılığı hakkındaki gözlemlerimizi kullanmanızı öneriyor. Konsensüs değişken soru, aynı durumda aynı şekilde davranmasına birden fazla kişi yapar mı? Ayırt ediciliği değişken bu özel durumda davranışı eşsiz mi? Tutarlılık değişken sorusunu, ne sıklıkta davranış tam bu durumda zaman içinde meydana cevaplamaktadır.
Değişkenlik Modeli’ne göre, atıfta bulunmanın temel adımı, üç tür bilgiye birlikte bakmak, neyin değiştiğini ve neyin aynı kaldığını görmek. Bir davranışın dış etkenlerle ilişkilendirildiği bir dış ilişkilendirmenin , üç değişkenin tümü de yüksek olması durumunda yapılması muhtemeldir. Eğer fikir birliği ve farklılık düşükse, ancak tutarlılık hala yüksekse, bir davranışın içsel veya kişisel faktörlere atfedildiği bir içsel atıf daha olasıdır.
